Onderstaande column is op 7 maart 2014 op Waterkant.net gepubliceerd en heeft veel aandacht getrokken, het is in korte tijd meer dan 4400 keer gelezen, er ontstond een levendige discussie onder de column. U kunt ook onderaan deze blog reageren. Door ervaring en tips uit te wisselen in uw reactie kunt u een ander positief inspireren.
Surinamers eten zichzelf dood
Door Usha Marhé – Het goede nieuws is: Surinaams eten is lekker, daar bestaat geen twijfel over! Ik heb het dan niet alleen over de gewone bami, nasi, roti en moksi meti die je vrijwel overal kunt kopen. Onze oso nyan uit alle verschillende culturen is veel gevarieerder. Er valt bijna water uit mijn mond als ik denk aan katahar gestoofd in kokosmelk, of katahar met warme vis in masala, heerlijk gestoofde boulanger (aubergine) en antroewa met droog gebakken vis, een verse goedangan met gele rijst en geroosterde kip, bitawiri moksi alesi, sem met aloe (aardappel) in masala met gele dahl, chutney en witte rijst. Njam njam… Ik kan verder gaan met de opsomming, maar u weet al wat ik bedoel.
Het slechte nieuws is: we eten onszelf dood aan al dat lekkere eten, zowel in Suriname als in Nederland. De cijfers liegen er niet om.
Uit de resultaten van het gezondheidsonderzoek ‘Langa wan anu gi wan gosontu Sranan’ blijkt dat veel Surinamers zo ongezond leven dat zij chronisch ziek zijn of dat dreigen te worden. Dit onderzoek is in 2013 uitgevoerd, 5.752 personen van 15 tot 65 jaar uit heel Suriname hebben eraan meegedaan. De resultaten zijn in januari 2014 gepresenteerd.
In de afgelopen 35 jaar is het overgewicht verdubbeld en in sommige groepen zelfs verdrievoudigd tot verviervoudigd! Meer dan 60% van de vrouwen en bijna 50% van de mannen moet afvallen. Dik zijn lijkt de norm te worden in Suriname: de helft van de mensen met vetzucht (obees en te dikke buik) vindt zichzelf slank of normaal.
Ruim een kwart van de onderzochte mensen heeft een verhoogd cholesterolgehalte. Gemiddeld een op de vijf personen heeft een verhoogde bloeddruk, en boven de 55 jaar heeft 40% tot 50% van de bevolking last van hoge bloeddruk. Ongeveer elf procent van alle Surinamers heeft suikerziekte. Er is een duidelijke relatie tussen overgewicht, hoge bloeddruk en suikerziekte.
Ook in Nederland geven de cijfers reden tot grote zorg. Volgens de SUNSET-studie heeft bijna de helft van de Surinaamse Nederlanders in de leeftijd van 35 tot 60 jaar een verhoogde bloeddruk (creolen 47% en hindostanen 43%) tegenover een derde van de witte Nederlandse bevolking (34%). Van alle migranten in Nederland sterven hindostaanse en creoolse Surinamers het meest aan de gevolgen van hart- en vaatziekten. Dat komt door de combinatie van onze genen en risicofactoren als weinig bewegen, ongezonde voeding, diabetes en verhoogde bloeddruk. Zo zijn er nog meer zorgwekkende cijfers te noemen.
Maar wat doen we dan verkeerd? Volgens beide onderzoeken eten wij aan beide kanten van de oceaan vaak ongezond: te vet – en meestal ook nog verkeerde vetten -, te zout en te zoet, te veel koolhydraten en ook bewegen wij veels te weinig. Door onze leefstijl worden wij steeds dikker en zwaarder, met als gevolg meer suikerziekte, hoge bloeddruk, en complicaties als hartinfarcten, beroertes, enzovoorts. Als je de cijfers bekijkt, sterft ongeveer de helft van de Surinamers niet van ouderdom, maar door een uiteindelijk fatale ziekte, veelal veroorzaakt door langdurig ongezond leven.
Gezonder koken en bewuster eten en drinken is het devies om de gezondheid te verbeteren, want met medicijnen worden vaak slechts symptomen van de ziekte bestreden en in toom gehouden. Met kleine aanpassingen is er al heel wat te verbeteren. Dertig minuten per dag bewegen door een wandeling te maken, en alle frisdrank laten staan om de suikerinname te verminderen is al een flinke stap vooruit. Voor wie het nog niet wist: een liter cola bevat circa 24 klontjes suiker.
Bekende Surinamers als Quintis Ristie, Frank Wijdenbosch en Conchita Berggraaf zijn reeds serieus aan de slag gegaan met hun gewicht en levensstijl. Quintis viel ruim 50 kilo af, Frank ruim 60 kilo en Conchita circa 70 kilo. Frank maakte van zijn afvalproces het theaterstuk ‘Kophonger’. Zelf ben ik al jaren een bewuste eter en ben ik intussen heel rustig 10 kilo afgevallen, mede gestimuleerd door de documentaire ‘Fat, Sick and Nearly Dead’. Maar de cijfers uit de genoemde onderzoeken laten mij zien dat ik nog steeds te zwaar ben en zeker nog 10 kilo moet afvallen. Voetje voor voetje zal mij dat lukken.
Het zou ons allemaal helpen als we onderkennen dat we eten en emoties aan elkaar verbinden, veel Surinamers zijn emo-eters. Het zou ook helpen als we collectief onze kook- en eetgewoonten onder de loep nemen. ‘Wie het risico op een hartinfarct of beroerte wil verkleinen, doet er verstandig aan zoutvervangers zoals ve-tsin, bouillonblokjes en ajinomoto van het menu te schrappen en te vervangen door natuurzout en verse kruiden,’ zegt cardioloog Navin Bindraban in een interview in het tijdschrift MAKANDRA SU lifestyle. ‘Overmatig zoutgebruik verhoogt de bloeddruk en daarmee neemt de kans op hart- en vaatziekten aanzienlijk toe.’
MAKANDRA SU lifestyle is het geesteskind van Grace Jagdewsing. Haar wake up call kwam van dichtbij. Haar ene ouder heeft suikerziekte, de andere reuma. Haar broertje Anil woog 116 kilo en haar andere broertje Anand was ook te zwaar en kreeg twee keer een hartinfarct. Grace maakte er een persoonlijke missie van om te achterhalen hoe zij en haar dierbaren een gezondere leefstijl konden ontwikkelen. Zij kon zich niet identificeren met reguliere Westerse diëten en vond weinig informatie over verantwoorde alternatieven in de Surinaamse keuken. Dus ging ze zelf experimenteren. Resultaat: Grace viel 7 kilo af, Anil 42 kilo en Anand 20 kilo.
Vervolgens verzamelde zij alle informatie die ze had en maakte het tot haar persoonlijke missie om die informatie op een laagdrempelige manier te delen. Het – voorlopig eenmalige – tijdschrift, ondersteund door een website waar de informatie steeds wordt bijgewerkt, is haar wake up call voor de Surinaamse gemeenschap waar zij zelf uit voortkomt. Om de herkenning met het onderwerp voor de doelgroep te vergroten vertellen een aantal bekende Surinamers zoals Sylvana Simons, Narsingh Balwantsingh, Yootha Wong Loi Sing, Ranomi Kromowidjojo, Guilly Koster, Mikel Haman en Natascha Slagtand over hun relatie met eten en beweging. Ook minder bekende Surinamers en de broertjes van Grace vertellen hun eigen verhaal. Artsen en trainers komen aan het woord, aangepaste recepten en menu’s worden als alternatief aangeboden om het inzicht te vergroten. Ondanks de beginnersfoutjes in opmaak en taalgebruik is het tijdschrift voor mensen die nog geen idee hebben waar ze moeten beginnen een handige wegwijzer. Grace zet in de nabije toekomst haar missie voort via een gezondheidsbeurs op 25 mei in Amsterdam.
Bent u ook geschrokken van de cijfers? Meki un taki nanga makandra, meki un langa wan anu gi wan gosontu libi. Laten we hier en nu beginnen onze ervaringen met elkaar te delen om elkaar te stimuleren gezonder te leven.
Bent u (de afgelopen jaren) bewuster gaan eten en leven? Waarom, en hoe heeft u dat gedaan? Wat is uw gouden tip voor een gezonder leven vanuit Surinaams perspectief? En indien u wel tot de risicogroep behoort maar nog niet bewuster eet en leeft: wat houdt u tegen? Ter informatie: vrouwen komen in de gevarenzone bij een buikomtrek van 80 centimeter, mannen bij 90.
Grace is akkoord gegaan om vijf exemplaren van haar tijdschrift voor de vijf meest originele en/of inspirerende reacties (van vijf verschillende reageerders) op deze vragen ter beschikking te stellen. Reacties tot en met 20 maart 2014 doen mee. U krijgt het tijdschrift kosteloos opgestuurd (naar een postadres in Nederland) als uw antwoord wordt uitgekozen. De winnaars worden na 20 maart via een bericht op Waterkant bekend gemaakt, waarin dan ook verder wordt verteld hoe u uw exemplaar krijgt.
Ik kijk uit naar uw antwoorden en verhalen en ga alvast een uurtje buiten wandelen nadat ik deze column heb ingeleverd.
©Usha Marhé
Hier kunt u de resultaten van het onderzoek ‘Langa wan anu gi wan gosontu Sranan’ in pdf downloaden, klik op de link, dan start het downloadproces. STEPS_Onderzoeksresultaten-2014
Update: Op 17 mei 2016 berichtte de nieuwssite Starnieuws (helaas staat de bron van de cijfers er niet bij vermeld) dat er naar schatting zo’n 45.000 mensen in Suriname in een voorstadium van nierfalen (pre-dialyse) verkeren! Daarnaast telt Suriname ruim 600 personen die aan de dialysemachines zitten, ongeveer 20 procent van deze patiënten gaat jaarlijks dood. Ruim 40 procent is jonger dan 40 jaar! Van het totaal aantal patiënten is ongeveer 66% man en 34% vrouw. (Bron: Starnieuws)
Dat wil zeggen dat minstens 10% van de Surinaamse bevolking chronisch ziek is! Gezien de leeftijd gaat het hoogstwaarschijnlijk om 10% van de beroepsbevolking.
——————————————————-
Bovenstaande column heeft heel veel aandacht getrokken. Zelfs Humberto Tan wijdde er een tweet aan.
Op 14 maart werd ik verrast door dit grote compliment over mijn werk, op deze blog.
Usha Marhé 